Ücretsiz izne çıkarılan işçinin hakları nelerdir

İş akdinin feshedilmediği bir anlamda geçici olarak askıya alındığı, işçinin çalışmadığı işverenin de maaş vermediği dönem ücretsiz izin olarak adlandırılır. Bilhassa Covid-19 ile sık sık gündeme gelen ücretsiz izin halk arasında aylıksız izin olarak da bilinmektedir. Her ne kadar bu dönemde sık sık duysak da ücretsiz izin İş Kanunu açısından sınırlı bir düzenlemeye sahiptir.

İşveren İşçiyi Zorla Ücretsiz İzne Çıkarabilir mi?
Kural olarak işçinin rızası dışında ücretsiz izne çıkarılması mümkün değildir. İşveren işçiyi ücretsiz izne çıkması konusunda zorladığı takdirde iş akdini haksız yere feshetmiş ya da iş koşullarında önemli değişiklikler yapmış olarak gözükecek, bunların yaptırımlarıyla karşı karşıya kalacaktır. Bununla birlikte işçinin de salt kendi isteğiyle ücretsiz izne ayrılması da mümkün değildir.

Uygulamada kimi zaman işçinin rızası varmışçasına ücretsiz izne ayrılığı yönünde olaylar gelişmektedir ve işçiye işverenin sunduğu dilekçeyi imzalaması adeta diretilmektedir. İşçi bunu kanıl etmek zorunda değildir. Ayrıca işverenin bu tutumu, iş akdinin haklı nedenle fesih sebebidir.

Covid-19 ile birlikte İş Kanunu’na geçici bir madde eklenmiş ve işçinin zorla ücretsiz ine çıkarılmasının önü açılmıştır. Ancak bu durumda işçiye ödenmesi gereken kalemler mevcuttur.

Ücretsiz İzne Gönderilmenin Şartları Nelerdir?
-Kanunda ücretsiz izne hak kazandıran bir hal düzenlenmiş ise (örneğin analık izni),
-İşçinin rızası dışında ücretsiz izne çıkarılabileceğini öngören düzenlemeler varsa (örneğin Covid-19 döneminde yaşananlar),
-İşçi ve iş veren ortak iradeleri ile ücretsiz izne çıkacakları konusunda mutabakat sağlamışlarsa.
Bu şartlar gerçekleştiği takdirde iş veren işçiye, ücretsiz iznin detaylarına dair detaylı bir teklif vermek zorundadır. Bu teklif yazılı olmalıdır. İşçi de 6 gün içerisinde bu teklife yazılı olarak dönmek zorundadır.

Peki ücretsiz izne çıkarılan işçinin hakları nelerdir?
Koşulları sağlanıp işçi ücretsiz izne çıkarıldığında elde edeceği haklar şöyledir:

1- Sözleşmeyi Fesih Hakkı
Söz konusu fesih hakkı çalışma koşullarının işçi aleyhine haksız olarak değişmesi nedeniyle ortaya çıkan özel bir durumdur. Bu nedenle feshi ihbar süresi beklenmeksizin derhal işçi sözleşmeyi feshedebilir.

2- İşçi Alacağı Hakları ve İşe İade Davası
İşçi şartları oluşmuşsa, kıdem ve ihbar tazminatı talebinde de bulunabilir. Agi alacağı, yıllık izin alacağı, fazla mesai alacağı gibi kalemler için işçi, işverene alacak davası açabilir. Ancak bunlar durumun şartlarına göre değişen kalemlerdir. Her olayda mutlaka olması gerektiği söylenemez. Bununla birlikte şayet işçinin ücretsiz izne çıkarılması haksız bir fesih niteliğindeyse, işçi işverene karşı işe iade davası da açabilir. İşe iade davası, haklı bir neden olmaksızın keyfi olarak işverenin iş akdini sonlandırması üzerine açılan davadır. İşçi bu davada işe iadesini talep etmektedir. Bu davanın açılmasının bazı şartları vardır.

Bu şartlar sıralanacak olursa;
1- İşe iadesini talep eden işçi, dava açmadan önce arabuluculuk yolunu tüketmelidir. Arabuluculuk bu davalar için dava şartı niteliğine olup eksik olması halinde dava, usulden reddedilecektir. 
2- İşe iade talep eden işçi İş Kanunu'na veya Basın İş Kanunu'na tabi bir çalışan olmalıdır.
3- İşverenin fesih tarihinden itibaren geçerli olmak üzere işyerinde 30’dan fazla kişi çalıştırıyor olmalıdır.
4- İşe iadesini talep eden işçinin en az 6 aylık bir kıdeme sahip olması gerekir.
5- İşçi ve işveren arasındaki iş akdinin belirsiz süreli bir sözleşme olması gerekir. Belirli süreli iş akitleri için işe iade davası açılması evleviyletle mümkün değildir.
6- İş akdinin haksız bir nedenle feshedilmiş olması gerekir.
İşçi bu şartların gerçekleşmesi halinde, ücretsiz izne çıkarıldığında işe iade davasını açmaya hak kazanır.