Japonya'da etnik Ainular için kurulan "Upopoy" Yerleşkesi kimlik çeşitliliğini gösteriyor

AHMET FURKAN MERCAN - Japonya'nın Sapporo kentindeki Upopoy Yerleşkesi, Japon ulusal kimliğinin ötesinde etnik Ainu kültürünün zenginliğini gözler önüne seriyor.

Doğu Asya ülkesi Japonya'da Ainular, yüzyıllarca Ohotsk Denizi'ni çevreleyen ülkenin kuzeyi ile Rusya'nın doğusu Kamçatka Yarımadası'nda yaşadı.

Japon arşivlerine göre 1868-1912'yi kapsayan İmparator Meiji dönemindeki asimile politikaları sonucu Ainu halkı, ayrımcılık ve toprak gasbına maruz bırakıldı.

Gelir ve eğitim eşitsizliklerine uğradığı kaydedilen Ainular, öz kültürlerini sürdürme mücadelesi verirken etnik dillerini de kullanmaktan mahrum kaldı.

1945'te sona eren Asya-Pasifik Savaşı sonrası Rusya'nın Sakhalin ve Kuril bölgelerindeki Ainular, Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaido bölgesinde iskan edildi.

- Resmi tanınma

Japonya Ulusal Meclisi, Haziran 2008'de Ainu toplumunun "özgün lisana, inanca ve kültürel kimliğe sahip yerel halk" olarak resmen tanındığını duyurdu.

Haziran 2014'te dönemin Japon hükümeti, "Etnik Uyum İçin Sembolik Bir Alanın Geliştirilmesi, Yönetimi ve İşletilmesine Yönelik Temel Politika" belirledi.

Yıllar içinde güncellenen politika doğrultusunda Hokkaido'da sembolik yerleşke oluşturulmasına karar verildi, Aralık 2018'de isim olarak "Upopoy" seçildi.

Temmuz 2020'de etnik kültürün detaylıca sergilendiği "Ulusal Ainu Parkı ve Müzesi" açıldı. Parka Ainu dilinde "Birlikte şarkı söyle" anlamındaki "Upopoy" ismi verildi.

- Upopoy

Eyaletin başkenti Sapporo'nun 100 kilometre güneyindeki Poroto Gölü'ne nazır Upopoy Yerleşkesi, Ainu halkının tarihi ve güncel durumunu ortaya koyuyor.

Toplam 150 milyon dolara mal olan 100 bin metrekarelik yerleşkede Ainu evleri, müze ve sergi salonu, geleneksel dans ve müzik gösteri alanı ile anıt yer alıyor.

Ainuları dil, evren, hayat, tarih, iş ve etkileşim şeklinde 6 farklı sahada anlatan müzede "dokun-hisset" temalı "Tempatempa" interaktif alanı da bulunuyor.

8 bin 600 metrekarelik müzede tarih boyunca önde gelen Ainu temsilcilerinin portreleri, Japon ulusal kimliğinin ötesinde etnisite zenginliğini gözler önüne seriyor.

- Kotan

Müzede çeşitli kumaşlardan dikilen kıyafetler, inanç ritüellerine has malzemeler, avcılık silahları, zehirli bitkiyle kaplı oklar, hasır, ahşap ve bakır eşya dikkati çekiyor.

Kültürel kıyafetlerini kuşanan Ainu temsilcileri, göl kıyısındaki geleneksel Ainu evi "Kotan"ı ziyaret edenlere hasırla kaplı odada yanan ateş etrafında özgün öyküler anlatıyor.

Ev ziyaretinde kılıçlarını kuşanan erkekler ile müzik aleti çalan kadınlar, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Varlık Listesi'nde yer alan Ainu antik ritüel dansını icra ediyor.

- Dilleri de farklı

Ülkedeki ulusal dil Japoncada "Konniçiwa" diye ifade edilen "Merhaba" kelimesi, Ainu dilinde "İrankarapte" olarak tamamıyla farklı şekilde kullanılıyor.

"Teşekkürler" anlamında da "Arigato" kelimesi yerine "İyairaiker" sözcüğü söyleniyor.

Müze personeli, Ainu dilinde takma adla çağrılıyor. Müzede etnik dil bilgisiyle yazılan kitaplar ile Ainu dilinin transkripsiyonunu sağlayan çevirmen Çiri Yukie ile antropolog Çiri Maşio'ya ait edebi eserler tarihe ışık tutuyor.

Ayrımcılık sürecini anlatan yazıda "Biz Ainular, etnik Japonların (Wajin) ayrımcılığına karşı geldik ve yoksulluktan kurtulmak için birbirimizi destekledik." ifadesi yer alıyor.

- Hedef, yılda 1 milyon ziyaretçi

Karşılıklı saygı ve bir arada yaşama dayalı toplumun sembolü olmayı hedefleyen "Upopoy", Ainu tarihini ve kültürünü öğrenmek ve tanıtmak için ulusal bir merkez niteliğinde.

Hokkaido'nun Şiraoi ilçesindeki ana tren istasyonuna 15 dakika yürüme mesafesinde konumlanan 100 bin metrekarelik ulusal kompleksin giriş ücreti 1200 yen (9 dolar).

Kovid-19 salgınının yol açtığı kısıtlamalar sonucu açılışı birkaç kez ertelendiği bildirilen kompleks, yılda 1 milyon yerli ve yabancı turist çekmeyi hedefliyor.