İran'daki kütüphanede yer alan 120 bini aşkın yazma eser ilim dünyasını aydınlatıyor

HAYDAR ŞAHİN - İran’ın Rezevi Horasan eyaletinin Meşhed şehrindeki Astan Kuds Yazma Eserler Kütüphanesi, bünyesinde bulundurduğu nadir eserlerle ilim dünyasına hizmet veriyor.

Kütüphanenin Müdürü Ebulfezl Hasanabadi, on binlerce el yazması ve taş baskı kitaba ev sahipliği yapan kütüphaneyle ilgili bilgileri, AA muhabiriyle paylaştı.

Astan Kuds Yazma Eserler Kütüphanesi’nin 500 yıllık bir geçmişinin olduğunu belirten Hasanabadi, geçmişte kitapların "kitap hazinesi" adı altında burada korunduğunu ancak Safeviler döneminde yeniden düzenlenerek kütüphaneye çevrildiğini ve ciltleme ustası ile restorasyon görevlilerinin çalıştığını ifade etti.

Kütüphaneyi İran’ın en büyük el yazması nüshalar merkezi olarak nitelendiren Hasanabadi, “Burayı diğer kütüphanelerden ayıran özellik kitapların burada yazılması veya buraya bağışlanması, vakfedilmesidir. Nesilden nesile buraya kitap bağışlanmıştır.” dedi.

Hasababadi, ellerindeki kayıtlara göre, aynı aileden 3 neslin yani dede, baba ve oğulun kütüphaneye kitap bağışı yaptığını söyledi.

Kütüphanede 90 binden fazla el yazması, 50 binin üzerinde taş baskı eseri muhafaza ettiklerini aktaran Hasanabadi, külliyedeki diğer bölümlerdeki eserlerle, yazma eserlerin 120 bini, taş baskı eserlerin 68 bini aştığını bildirdi.

Hasanabadi, kütüphanin hicri birinci yüzyılın sonundan Kaçarlar dönemine (1925 yılına kadar) uzanan yelpazede eserlere ev sahipliği yaptığını kaydetti.

- 20 binin üstünde el yazması Kur'an-ı Kerim nüshası ve cüzleri

Kütüphane Müdürü Hasanabadi, raflarında binlerce Mushaf, cüz ve sayfası bulunduğunu belirterek, bu yönüyle dünyanın en büyük el yazması Kur'an-ı Kerim merkezlerinden olduğunu dile getirdi.

Araştırmacıların kütüphanenin internet sitesinden eserlere ulaşabileceğini aktaran Hasanabadi, “Hicri birinci yüzyıldan Kaçar döneminin sonuna kadar (1925) yirmi binden fazla Kur'an ve cüz nüshalarına sahibiz. Bu sayı Kur'an sayfalarıyla beraber 30 bini geçiyor. ” diye konuştu.

Kütüphanelerindeki "Senan Mushafı"nın Hicri 40 ve 50'li yıllara ait olduğu bilgisini paylaşan Hasanabadi, bunun, dünyanın en eski Kur'an-ı Kerim nüshası olarak bilindiğini ifade etti.

Hasanabadi, kütüphanedeki diğer bir Mushaf'ı tanıtırken, “(Hicri) 80 ile 110 yıllarına ait olduğu düşünülen dünyanın en eski tam Kur'an’ı, Hz. Ali’ye aittir. İyi durumdadır. Hicaz (Kufi) hattıyla yazılmış iki ciltlik nüshanın ilk sayfasında vakıfname bulunuyor. Basılmış hali (tıpkı basım) en kısa zamanda tanıtılacaktır.” dedi.

- İbn Sina, Razi, Gencevi ve Firdevsi'nin el yazması eserleri bulunuyor

Kütüphanede edebiyat, tıp, eczacılık ve benzeri alanlarda yazılmış binlerce eser olduğuna değinen Hasanabadi, “Firdevsi, Hekim Nizami Gencevi, Razi, Hafız, Sadi-i Şirazi, İbn Sina ve Kaçarlar dönemi şairlerine ait el yazması nüshalar bulunuyor.” diye konuştu.

İranlı yetkili, İbn Sina’nın “Kanun”, Sadi-i Şirazi’nin başka yerde bulunmayan tek nüshalı “Divan”, Zekeriya Razi’nin bitkileri tanıtıp hangi hastalığa faydalı olduğunu anlatan kitabı, Hekim Nizami Gencevi’nin “Hamse” kitapları gibi nadir eserlere ev sahipliği yaptıklarını bildirdi.

Türk yazar ve şair Hekim Nizami Gencevi’nin kırktan fazla el yazması eserini muhafaza ettiklerini söyleyen Hasanabadi, bunlardan en dikkati çekenin “Hamse” kitabı olduğunu vurguladı.

Hasanabadi, “Gördüğünüz gibi güzel hat ve tezhibe sahip. Edebiyat el yazması nüshaların bir çeşidiydi ve devlet divanında ve padişahlar tarafından destekleniyordu. Dolayısıyla kaliteli ve güzel yazılırdı.” değerlendirmesini yaptı.

Razi’nin bitkileri tanıtıp hangi hastalığa faydalı olduğunu anlatan kitabının nadir güzellikteki eserlerden olduğunu dile getiren Hasanabadi, eserin sağlam bir şekilde muhafaza altına alındığını ifade etti.

Hasanabadi kitabı tanıtırken, “Alanında büyük değere sahiptir. Nüsha tıp alanında yazılmış olup 800'den fazla tasvir bulunduruyor. Bilgiler çizimlerle beraber yazılmıştır. Örneğin kamış, safran hakkında bilgiler bulunuyor. Bu da bu topraklarda safranın tarih boyunca ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Bu kitap yaklaşık 700 yıl önceye aittir.” şeklinde konuştu.

- Tevrat, İncil ve Avesta

İslam, tıp ve edebiyat haricinde diğer dinlere ilişkin eserlerin de bulunduğunu aktaran Astan Kuds Yazma Eserler Kütüphanesi Müdürü Ebulfezl Hasanabadi, şunları kaydetti:

“Örneğin Zerdüştlük alanında çok değerli kaynaklara (Avesta, Kata) sahibiz. Tevrat ve İncil de burada korunuyor. Gördüğünüz şu İncil, çok değerli bir kaynaktır. Bu alanda çok daha değerli Tevrat nüshalarına da sahibiz. Tevrat nüshaları yapılan incelemelerin sonunda büyük ihtimalle dördüncü yüzyıla (Hicri) aittir ve merkezin en güzel nüshalarından sayılır.

Görünüş ve özellik bakımından dördüncü yüzyıl Kur'an nüshalarına benziyor dolayısıyla Horasan bölgesinde yazılmış olmaları muhtemeldir. Gördüğünüz şu tezhip çok değerlidir çünkü o döneme ait ve tezhiple nakış edilmiş Tevrat çok az bulunur.”