Ceza infaz personelinin statüsü

CEZA İNFAZ PERSONELİNİN STATÜSÜ (adalet.tv / özel haber) Türkiye'de çoğu zaman gündemlere konu olan ceza infaz kurumları yapılan reformlar ile hükümlü ve tutuklu açısından önemli gelişmeler sağlanarak ceza infaz kurumlarında güvenlik ve eğitim iyileştirme çalışmalarında önemli gelişmeler sağlanmıştır.

Ceza ve tedbirlerle elde edilmek istenen amaca ulaşılmak isteniyorsa, kamusal ve tedbirlerin tatmin edici bir şekilde uygulanmasının sağlanması için yüksek düzeyde yetkili, nitelikli ve başarılı bir personel kullanılmasının gerekli olduğunu düşünerek;

Avrupa Komitesi Bakanlar Kurulu Komitesinin Üye Devletlere Ceza ve Tedbirlerin Uygulanması ile ilgili Personel Hakkında Tavsiye Kararları vermiştir.

Bu kararlarda personel seçimi, eğitimi, çalışma koşulları, özlük hakları gibi diğer konularda nasıl bir yol izleneceği yönünde tavsiyelerde bulunmuştur. Ceza infaz alanında ve personeli ilgilendiren tavsiyelerden bir kısmını ele alacağız;

Tutukevi kurumunda tutuklularla çalışan personel tutukluların özel statüleri ve ihtiyaçlarını tam olarak hesaba katabilecek biçimde seçilmeli ve eğitilmelidir. (Personel Alım Politikası)

Cezaevleri, asker, polis veya suçu soruşturan servislerden ayrı olan kamu otoritelerinin sorumluluğunda olmalıdır. (Özel Statü)

Cezaevleri, tüm mahpuslara insanca davranma ve insan olmalarından kaynaklanan onurlarına saygı gösterme zorunluluğunu kabul eden etik koşullar içersinde yönetilmelidirler. (Cezaevi Yönetimi)

Personel, cezaevi sisteminin amacını açık bir biçimde ortaya koymalıdır. Kurum yönetimi, bu amacı en iyi şekilde yerine getirilmesi için öncülük etmelidir. (Ceza İnfazının Amacı)

Personelin görevleri, sadece infaz ve koruma için gerekli olan görevlerin daha ötesinde olmalı ve mahpusların pozitif bir bakım ve yardım programıyla cezalarını tamamlayarak toplumla yeniden bütünleş melerini kolaylaştırma ihtiyacını da hesaba katmalıdır. (Topluma kazandırma)

Personel, yüksek mesleki standartlar ile kişisel standartlarla görev yapmalıdır. (Meslekte Profesyonellik)

Cezaevi yetkilileri, personele ilişkin kurallara riayet edilmesine öncelik vermelidir. (Personel Koruma)

Mahpuslarla çalışan alt kademe cezaevi personeli ile bakım ve muhafazası altındaki mahpuslar arasındaki ilişkinin yönetimine özel dikkat gösterilmelidir. (Personel - Mahkum arasında dengenin sağlanması)

Personel daima kendini yönlendirmeli, görevini mahpuslara iyi bir örnek teşkil edecek ve onların saygısını kazanacak biçimde yerine getirmelidir. (Görev sorumluluğu)

Personel dikkatli bir şekilde seçilmeli, hem başlangıçta hem de hizmetin devamı sırasında doğru dürüst eğitilmeli, profesyonel çalışanlar olarak ücret almalı ve sivil toplumun saygı duyabileceği bir statüye sahip olmalıdır. (Personel Seçimi, eğitimi, özlük hakları, saygınlık)

Cezaevi makamları, yeni personelin seçimini yaparken bu personelden yapılması istenecek zor görevleri düşünerek, dürüstlüğe, insancıllığa, mesleki yeterliliğe ve kişilik uygunluğuna çok büyük önem vermelidir. (Personel seçimi ve görevin sorumluluğu)

Profesyonel cezaevi personeli, normal olarak sürekli çalışma esasına göre atanmalı, devlet memuru statüsünde olmalı, uygun bir eğitim standardına sahip olmalı ve iyi davranışa, mesleki yeterliliğe, bedensel ve ruhsal sağlığa sahip olduğu sürece bu işte çalışma güvencesine sahip olmalıdırlar. (İş güvencesi, çalışma şartları)

Maaşlar, uygun personeli bu işe cezp etmek ve elde tutmak için yeterli olmalıdır. (Maaş)

Elde edilen kazanç ve çalışma koşulları yasa uygulayan bir organın yürüttüğü bir işin güç ve emek isteyen özelliğine uygun olmalıdır. (İşe uygun maaş)

Yarı zamanlı personel çalıştırılmasının gerektiği her durumda, bu kriterler uygun olduğunca onlara da uygulanmalıdır. (farklı statüde personel çalıştırma)

Mesleki kimlik köklerini, iş becerilerinden, gelişen bilgiden ve anlayan ve etik uygulayan bir uzman kuruluştan almaktadır. Bu nedenle, personelin faaliyet alanlarındaki yeni gelişmeleri aynı paralelde muhafaza edebilmesini sağlamak için bütün düzey ve kategorilerdeki personele rutin olarak çeşitli öğrenim fırsatları sunulmalıdır. Özellikle denetimli özgürlük (probation) personeline, cezaevi problemlerini ve bunları çözmek için yapılan teşebbüsleri öğrenmeleri için fırsatlar sunulmalıdır. Cezaevi personeline de, Denetimli Serbestlik çalışmalarını öğrenmeleri için benzer fırsatlar sunulmalıdır. (Cezaevi - DS personeli arasında rotasyon)

Ödeme ve çalışma koşulları, etkin bir personelin işe alınmasına ve muhafaza edilmesine izin vermeli ve personelin işlevlerini doğru olarak yapmalarına ve mesleki sorumluluk duyarlılığını geliştirmelerine imkan sağlamalıdır. (Özlük haklar)

Ceza ve tedbirlerin uygulanmasından sorumlu personelin yaptığı işin hakkettiği sosyal tanımayı gerçekleştirmek için çaba sarf edilmelidir. (Saygınlık)

Bütün seviyelerdeki yöneticiler, her çalışma ünitesinde psikolojik destek ortamı, açık iletişim, karar serbestisi, makul çalışma saatleri ve fiziksel güvenlik için uygun düzenlemeler yapmak suretiyle personel arasında stres belirtileri oluşturabilecek çalışma koşullarını engellemek için çaba göstermelidir. (Çalışma koşulları, yetki, mobbing ile ilgili)

Personelin görevi sırasında travmatik olaylara maruz kaldığı durumları takip eden soruşturmalarla derhal kendilerine yardımda bulunulmalı ve eğer gerekiyorsa, kişisel danışma ve diğer gerekli uzun vadeli tedbirler alınmalıdır. (Psikolojik destek)

Personel refah politikaları, personelin çalışmalarını etkileyebilecek özel Kişisel problemlerine yardımcı olacak şekilde kurumsallaştırılmalıdır. Sunulabilen yardımın tabiatı konusunda personele tam bir bilgi sağlanmalıdır. (Personel politikaları)

Personele meslekte ilerleme imkanlarını gösteren realist bilgiler sağlanmalıdır. Mesleki terfi kararları, özel bir işin yapılabilmesi için gerekli olan hünerleri taşıyan tam bir yetkiyi esas almalıdır. Bu konuda değerlendirme yapılırken seçme prosedürleri, iş deneyimini, çalışma gayretini ve yapılan işin mesleki kalitesini ayrıca diğerleriyle işbirliği yapılması ve işbirliğinin muhafaza edilmesini hesaba katmalıdır. Düzenli ve düzensiz olarak sık sık verilen siciller, bireysel personelin tüm potansiyelini geliştirmesine ve mümkün olacak şekilde tartışma konusu edilmelidir. (Görevde yükselme)

Mesleki terfi, yetki tanımanın; yegane şekli olmamalıdır. Yetkinin diğer tanınma şekilleri de aranmalı ve uygun olduğunda kullanılmalıdır. (Liyakat)

Personel işlevi üzerindeki araştırmalar teşvik edilmelidir. Bu tür araştırmalar, mesleki destek, teşvik, çalışma organizasyonu, eğitim, seçim ve işe almanın daha iyi şekilleri kullanılarak verilen hizmetlerin ne ölçüde geliştirebileceğini belirlemeyi araştırmalıdır. (Akademik çalışma)

Görüldüğü üzere ceza infaz sistemi mevcut kabul görmüş tavsiye kararları doğrultusunda asker, polis ve soruşturma servislerinden (Cumhuriyet Savcılığı- Kolluk) ayrı olan kamu otoriterlerinin sorumluluğunda olması gerekirken, ülkemizde  ceza infaz kurumunun en üst amiri Cumhuriyet Savcısı, dış güvenlik ise jandarma personeli bir nevi soruşturma birimlerinin sorumlu olduğu İçişleri Bakanlığı'ndadır. Bu nedenle ceza infaz personeli ve aynı zamanda ceza infaz kurumlarının otoritesi hiyerarşisi yeniden yapılmalıdır.

Bunun en büyük sorunları kurumlardaki çift başlılık her zaman sorun olmuştur. Bunun yanı sıra yeni tahliye sisteminde 10 yıl üzeri terör, örgütlü, cinsel ve uyuşturucu suçlarından hükümlü olanların açık ceza infaz kurumuna ayrılma, kalan cezasını denetimli serbestlik ile infaz etme ve koşullu salıverilmesi konusunda iyi hal kararı verilmesinde yetkili olan İdare ve Gözlem Kurulunun Başkanı Cumhuriyet Savcısı yapılmıştır. Böylelikle hükümlüler suçları nedeniyle tekrar bir yargılamaya maruz bırakılmıştır. Kurulun başkanının imzası olduğu kararlarda infaz hakimliği aksine bir karar vermesi durumunda ilgili karara karşı ağır ceza mahkemesine itiraz ettiği bu haliyle sistemin mevcut olan işleyişi yakarışlara neden olmuş ve olmaya da devam etmektedir.

Ceza infaz sistemi başlı başına sadece özgürlüğü kısıtlama yeri olarak değerlendirilmemeli, ceza infaz kurumları rehabilitasyon, eğitim, sosyal ve sportif aynı zamanda güvenlik tedbirlerinin azami uygulandığı kurumlar olduğu bu haliyle personelin işinin sadece emniyet ve güvenlik olarak değerlendirilmemesi gerektiği, ceza infaz hizmetlerinin diğer kamu hizmetlerinden ayrı bir statüsü olması gerektiği önem arz etmiştir. İnfaz sisteminde istenen amaca ulaşılması için sadece güvenlik olarak değerlendirilemeyeceği gibi görev yapan personelinde sadece güvenlik ve emniyet personeli olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.

Bu tavsiye kararlarından hükümlü ve tutukluyu ilgilendiren çoğu tavsiyeler 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklerde yer alarak ulusal mevzuatta yerini almıştır. Ancak personeli ilgilendiren konularda hiçbir şekilde adım atılmamıştır. Personelin özlük sorunları, görevde yükselme, görev tanımları, saygınlık konusunda istenen amaca ulaşılamamıştır.

Mesleğin saygınlığı ulusal medyadaki dizi ve filmlerdeki ceza infaz kurumu sahneleri  nedeniyle görev yapan personelin rencide edilmesi ile birlikte infaz sisteminde yapılan iyileştirmeler ve reformların kamuoyu tarafından yeterli ilgili görmemesine yol açmıştır.

Tavsife kararlarının 1997 yılında yapıldığı bu haliyle aradan 24 yıl geçmiş olması bu zamana kadar personel ile ilgili hiçbir olumlu adım atılmaması sorgulanması gerektiren önemli bir konudur. Ceza infaz kurumlarında yapılan her türlü reform hükümlü ve tutuklular için yapıldığı, tek taraflı bir iyileştirmenin istenen amaca ulaşmasını engellemektedir. Cezaevi personeli için mevzuat, özlük ve sosyal haklar konusunda kapsamlı bir reform yapılmasını acilen gerekmektedir.
adalet.tv / özel haber