"Çağ açan" fethin planlandığı Edirne Sarayı ayağa kalkıyor

Osmanlı'nın idari merkezi olması yanında İstanbul başta olmak üzere Balkanlar, Avrupa'daki fetih planlarının yapıldığı Edirne Yeni Sarayı (Sarayı Cedidei Amire) Milli Saraylar Başkanlığınca ihya edilecek.

Tarihi kayıtlara göre sarayda ilk kazı Topkapı Müzesi Müdürü Tahsin Öz başkanlığında 1956 yılında başladı. Çalışmalar bu dönemde Cihannüma Kasrı, Namazgah, Kum Kasrı, su maksemi çevresinde yapıldı.

Sarayda bir sonraki kazı ise 1973 yılında Prof. Dr. Doğan Kuban başkanlığında harem kısmında gerçekleştirildi. Bu çalışmada da duvar kalıntıları, su kanalları, hamam kalıntısı bulundu.

Daha sonraki kazılar ise Prof. Dr. Gönül Cantay (1999 - 2003) Edirne Müze Müdürlüğü ( 2004 - 2006), Prof. Dr. Mustafa Özer (2009 - 2016), Doç. Dr. Gülay Apa Kurtişoğlu ( 2018 - 2022) başkanlığında yürütüldü.

Çalışmalarda sarayın yayılım alanının belirlenmesi yanında Arz Odası, Namazgahlı Çeşme, Matbah-ı Amire, Cihannüma ve Kum kasırları çevresindeki çalışmalarda temel duvarları, su yolları, keramikler, kap kacak, şişeler, çini parçaları, yol döşemeleri, sarayın alt yapı sistemi, mermi, gülle, sikkelere rastlanıldı.

- Yaklaşık 100 civarında yapıdan 11'i bugüne ulaştı

Saray, önemli fetihlerde askeri üs görevinin yanı sıra padişahlar Fatih Sultan Mehmet, 2. Ahmet, 2. Mustafa, 3. Mustafa'nın cülus şenliklerine şahitlik eden, elçi kabulleri, devletin idari merkezinin yanı sıra sosyal merkezi konumunda yer aldı.

Tarihi kayıtlarda içerisinde kasırlar, köşkler, divanhaneler, hamamlar, köprüler, çeşmeler, harem daireleri, su maksemleri, namazgahlar, mutfak ve kilerler, koğuşlar ve odaların bulunduğu Osmanlı'nın önemli saraylarından Edirne Sarayı'ndan bugüne yaklaşık 100 civarında yapıdan Babüssaade (Ak Ağalar Kapısı), Adalet Kasrı, Matbah-ı Amire (mutfak), su maksemi, Av Köşkü, Namazgahlı çeşme ve Kum Kasrı hamamının da dahil olduğu sadece 11 yapı ulaşabildi.

- Milli Saraylar Başkanlığı Edirne Sarayı'nı eski ihtişamına kavuşturacak

Geçmişte ayağa kaldırılması için pek çok çalışma ve çabanın sergilendiği Edirne Sarayı'nda yeni dönem Milli Saraylar Başkanlığıyla devam edecek.

Milli Saraylar Başkanlığı bilim ve danışma kurullarıyla gerçekleştireceği çalışmalarla Edirne Sarayı'nı ihya ederek geleceğe taşıyacak.

Temeli 2. Murad döneminde atılan ve uzun yıllar Osmanlı padişahlarına ev sahipliği yapan, bugüne kadar geçirdiği deprem, yangın, işgal ve savaş gibi talihsizliklerle günümüze sayılı yapısı ulaşabilen Edirne Sarayı kazı, ikmal, inşa, teşhir, tanzim ve çevre düzenleme çalışmalarıyla yeniden gün yüzüne çıkarılacak.

Topkapı Sarayı’na benzer bir yerleşim planına sahip Edirne Sarayı’nda, bilim ve danışma kurulu kararlarıyla kazı, inşa ve ihya çalışmaları gerçekleştirilecek.

Sadece mimari yönüyle değil Osmanlı tarihi içerisinde tanıklık ettiği olaylarla da önemli bir yere sahip olan Edirne Sarayı 5 yıllık master plan dahilinde ayağa kaldırılacak.

-Saray, deprem, yangın ve işgalle harap oldu

1450 yılında inşasına başlanan Edirne Sarayı, Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren pek çok kez tamir gördü.

Zaman içerisinde eklentilerle genişleyen saray, 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren daha az kullanıldığından tahribata uğradı. 1752'deki büyük deprem ve 1776'daki yangınla harap oldu. 1827'de kısmi tamir gören Saray, 1829'da Edirne'yi işgal eden Rus güçleri tarafından ordugah olarak kullanıldı. En büyük zararı bu dönemde aldı.

Vali Hurşit Paşa ve Hacı İzzet Paşa zamanlarındaki tamirat döneminde birçok yapı kurtarıldı fakat 1876-1877 Rus Savaşı'nda işgal kuvvetlerinin şehre yaklaşması üzerine Babüssaade civarında yığılan cephane, düşman eline geçmemesi için patlatıldı.

Edirne Sarayı'nın birçok yapısı da bu patlamayla yıkıldı.