Yargı mensuplarının gelir durumu
Hakim ve savcıların gelir durumuyla ilgili öneri Cumhuriyet Savcısı Bülent Cansu'dan geldi.
CUMHURİYET SAVCISI BÜLENT CANSU - YARGI MENSUPLARININ GELİR DURUMLARI
2011 yılından 2023 yılı Haziran ayına kadar birinci sınıf hâkimin maaşı 8,42 kat artmışken; gıda, otomotiv, restoran, altın ve döviz artış ortalaması 19,44 kat olmuştur. Bu gelir kaybının benzeri adalet çalışanlarının maaşları için de geçerlidir.
Gelirlerin erimesinin yanı sıra bir diğer sorun da birinci sınıf yargı mensupları ile Yargıtay üyeleri arasında gelir farklılığı yaratılmasıdır.
24 Şubat 1983 tarih ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun (2802 sayılı Kanun) 1/b ve 2/2 maddesine göre, Yargıtay ve Danıştay Başkan ve üyelerinin aylık ve ödenekleri ile diğer mali, sosyal hak ve yardımları bu Kanun ile düzenlenmektedir. Aynı Kanunun 98. maddesine göre birinci sınıf hâkim ve savcılar disiplin cezası, soruşturma ve kovuşturma bakımından Yargıtay üyeleri hakkındaki hükümlere tabidir. 04/02/1983 tarih ve 2797 sayılı Yargıtay Kanunu’nun (2797 sayılı Kanun) 29/1 maddesine göre Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrıldıktan sonra en az üç yıl süre ile başarılı görev yapmış ve birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hâkim ve Cumhuriyet savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından seçilir.
Dikkat edilecek olursa seçimde göz önünde bulundurulacak farklı bir kıstas belirlenmemiş, sınırsız takdir 6087 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kanunun 4/1-d maddesi ile Kurula bırakılmıştır. 2797 sayılı Kanunun 29/2-3 maddesine göre Yargıtay üyeleri 12 yıllık bir süre için seçilmekte ve süre sonunda adli yargı ilk derece, istinaf mahkemelerinde görev yapmak üzere geri dönmektedirler.
Tüm bu hususlar Yargıtay’a seçilen hâkimler ile ilk derecede, istinafta göre yapan birinci sınıf hâkimler arasında bir fark bulunmadığını, Yargıtay’a seçilemeyen hâkimlerin nitelik eksikliğinden değil kadro eksikliğinden Yargıtay üyesi olarak görev yapamadığını göstermektedir.
Bu husus bugüne kadar kanun koyucu tarafından da gözetilmiş, 26/02/1983 tarihinde yürürlüğe giren 2802 sayılı Kanun ile başlayan ve 05 Nisan 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7447 sayılı Kanuna kadar geçen dönemde Yargıtay ve Danıştay üyeleri ile birinci sınıf hâkimler arasında maaş farklılığı yaratılmamıştır. 30 Mart 2011 tarihinde yürürlüğe giren 6216 sayılı Kanun'a kadar bu eşitliğe Anayasa Mahkemesi üyeleri de dâhil idi. Yargıtay ve Danıştay üyeleri ile birinci sınıf hâkimler arasında yalnızca 5 ay süre ile farklılık yaratan 241 sayılı KHK, 243 sayılı KHK ile ortadan kaldırılmış, 570 sayılı KHK ile yeniden ama göz ardı edilebilecek miktarda az bir farklılık yeniden oluşturulmuştur. Kıstas aylık esasına geçilmesini sağlayan 08 Temmuz 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 5536 sayılı Kanun ile birinci sınıf olup 6 yılını dolduranlar ile Yargıtay ve Danıştay üyelerinin maaşları eşit tutulmaya devam edilmiştir.
Yukarıda açıklandığı üzere, çok uzun yıllardır, kural olarak eşit tutulan Yargıtay, Danıştay üyeleri ile birinci sınıf hâkimlerin maaşları arasında yaratılan büyük fark sistemin genel yapısına uygun olmayıp eşitlik ilkesini ihlal etmekte çalışma barışını da bozmaktadır. CEPEJ raporuna göre de Türkiye, yargı mensupları en az gelire sahip üç ülkeden birisidir.