Omuz biyomekaniği, omuz patolojilerinde rehabilitasyon prensipleri

Omuzda meydana gelen birçok rahatsızlık ve rehabilitasyon süreci yazımız sizlerle.

OMUZ REHABİLİTASYONU - Omuz rahatsızlıkları, omuz patalojileri, scapula, kas yırtığı, donuk omuz, omuz rehabilitasyonu, omuz rehabilitasyonunda tedavi prensipleri

Omuzda meydana gelen birçok rahatsızlık ve rehabilitasyon süreci yazımız sizlerle.
Omuz da meydana gelen patolojilerde tek bir yere odaklanmak yanlıştır. Çünkü burayı bir zincir halinde düşünüp eklemleri öyle incelememiz gerekir. Eklemlerin birleşik hareketi sonucu kolu yukarı kaldırma veya yana açma hareketi meydana gelir.

Omuz için:
Acromioclavicular eklem(AK)
Sternoclavicular eklem(SK)
Glenohumeral eklem(GH)
Scapulatorasik ekşma(ST)
Rotator cuff ve uzanan korakoakromiyal arkın koordineli hareketi gereklidir.

Omuzun yaptığı eklemde humerus başı geniştir ve glenoid kavite ile yaptığı eklem de stabiliteden ödün vererek aşırı hareketliliğe izin verir. Bu durumun hem avantajı hem de dezanavtajı vardır. Avantajı, çok fazla hareketin meydana gelmedi; dezavantajı ise eklemin kemik stabilitesinin zayıf, kas , ligament ve eklem kapsülünün stabilitiye sağlaması. Burada çok sayıda patoloji meydana gelmesidir.

Omuz ekleminin statik stabilizatörleri ligamentler, dinamik stabilizatörleri ise kaslardır. Bu yüzden bir yaralanma meydana geldğininde kinetik zincir önemi dikkate alınarak ona göre tedavi programı çizilmelidir.

Kaslar, kuvvet çiftleri oluşturarak stabiliteye yardımcı olur. Deltoid kası omuz abd yaptırırken rotator cuff kasları humerus başını glenoid fossa da tıtabilmek için kasılır. Bu sayede stabilizasyon sağlanır. Ama felçli hastalar da bu kasların kuvveti kaybolduğu için kuvvet çiftinin stabilizatör etkisi ortadan kalkar ve kas kontrolü kaybolur. Çıkık meydana gelebilir.
Diğer bir kuvvet çifti ise, serratus ant. aktivitesinin trapez, levator scapula ve rhomboidler tarafından dengelenmesidir.

ReHABİTASYONDA GENEL PRENSİPLER
Omuz ekleminde bir hareket meydana gelmesi için 4 ayrı eklemin bir uyum içinde çalışması gerekir. Herhangi bir patolojiyi tedavi etmeden önce bunların  herbirini ayrı ayrı ele almalı, bağımsız düşünmemeliyiz.

Bütün eklemler ayrı ayrı değerlendirmeli ve tedavi edilmelidir.

Doğru ve başarılı bir rehabilitasyon için sorunun en olduğu ve nerede olduğu tam olarak tespit edilmelidir.

Hasta da iyileşme ve EHA'da artma meydana gelmiyorsa baştan değerlendirme yapılmalı ve tedavi programı çizilmelidir.

HASTA ÖYKÜSÜ
Tedavi basamağının en önemli kısmı hasta hikayesi almaktır. Hasta içeri girdiği andan itibaren gözlem ve değerlendirme başlar.
Soruna odaklı sorular, yapılan spesifik testler ile en hızlı ve doğru şekilde değerlendirme yapılmalıdır.

Ağrı hangi hareket ile artıyor, asıl şikayet ne, aşırı kullanım kaynaklı mı, gece ağrısı var mı gibi spesifik sorular önemlidir.
Hastanın yaşı, şikayetler, belirtilerin ne zaman başladığı, süreci, önce tedavi alıp almadığı, aldıysa tedaviye cevap, genel sağlık durumu öğrenilir.

Omuz Rehabilitasyonunda Genel Amaçlar Nelerdir?
İlk olarak EHA arttırılması amaçlanır.

İzole olarak GH eklemleri ne kadar yaptığına bakılır ve bunların tekrar kazanılması sağlanır. Bu aşamada hastanın ağrısız yapabileceği Kodman egzersizleri, fizyoterapist yardımıyla yapılacak  egzersizler ve eklem mobilizasyonu sağlanır.

Ağrının Azaltılması

Hasta ağrı kaynaklı hareket ettirmezse immobilizasyona bağlı olarak ağrı daha çok artar ve bu döngü devam eder. Ağrının azaltılması hastanın psikolojik açıdan hareketi yapmaya kendini daha çok hazır hissetmesini sağlayacaktır.
Ağrılı hareketlerden kaçınma, immobilizasyon, ilaçlar ve kriyoterapi, ultrason kullanılabilecek alternatifler arasındadır.

Kasların Kuvvetlendirilmesi 

Kas kuvvetlebndirme egzersizlerine başlamak hastanın durumuna ve tanıya göre değişkenlik gösterir. Erken dönemde izometrik egzersizler, kapalı zincir egzersizleri(clock/saat egzersizi), 90 dereceden az omuz flex ve abd çalışılması, scapular stabilizatörlerin kuvvetlendirilmesi, propriyoseptif nöromüsküler fasilitasyon egzersizleri yaptırılarak iyileşme sağlanabilir.

Kas kuvveti artıkça kapalı zincirden açık zincir egzersizlerine; izometrik egzersizlerden izotonik egzersizlere geçilir. Son aşamalara doğru daha zor olan ve kas tendon ünitesinin bir gerilme kısalma döngüsü olarak tanımlanan pilometrik egzersizlere geçilir.
 
Omuz rehabilitasyon sürecinde üst extremite bir bütün olarak ele alınmalıdır. Çünkü örnek verecek olursak omuz yırtığında hasya ağrı kaynaklı hareketten kaçınacaktır. Bunun sonucu üst extremite yani kol başsya olmak üzere çoğu eklem etkilenecek ve immobilizasyona bağlı ağrı meydana gelecektir. Etkilenme ihtimaline karşı tüm eklemler ayrı ayrı incelenip tedavi programına eklenmesi gerekir. Hastanın motivasyon ve psikolojisi de çok önemli bir etkendir.

Bunları bir bütün halinde değerlendirip bütüncül tedavi uygulamak ve devamında ev egzersizleri takibi ile immobilizasyonu engellemek tam iyileşmenin sağlanması tedavi başarısını arttırır.