Mağdur yaklaşım klavuzu nedir?
Adalet Bakanlığı "Mağdur Yaklaşım Klavuzu" yayınladı.
ADLİ SÜREÇTE MAĞDUR ODAKLI YENİ BİR YAKLAŞIM MAĞDURA YAKLAŞIM KILAVUZU - İnsan Hakları Eylem Planı (İHEP) Hayata Geçiriliyor.
2019 yılında açıklanan Adalet Bakanlığı Yargı Reformu Strateji Belgesinde mağdur odaklı uygulamaların geliştirilmesi yönünde açık hedeflere yer verilmişti. 2021 yılı Mart ayında kamuoyuna açıklanan İHEP kapsamında da benzer şekilde adliyelerde suç mağdurlarının kendilerini yalnız hissetmemeleri adına bir takım yeni adımların atılacağı ifade edilmişti. Hazırlanan Mağdura Yaklaşım Kılavuzu ile adli süreçte mağdur odaklı yaklaşımı destekleyen çalışmalara bir yenisi daha eklendi.
Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan Mağdura Yaklaşım Kılavuzu, adalete erişimin güçlendirilmesi yolunda önemli bir kazanım olarak görülüyor.
Hazırlanan kılavuz uyarınca adli süreçte görev alan ve mağdurlara hizmet sunan görevlilerin, mağdur ile iletişimde belirlenen ilkeler ışığında hizmet sunmaları öngörülüyor. Bu noktada suça maruz kalan kişilerin adli süreçte kendilerini yalnız hissetmelerinin önüne geçilmesi ve mağdurlara doğru yaklaşım ilkelerinden yola çıkılarak hizmet sunulması temel hareket noktası olarak benimsenmiş durumda.
Adalet Bakanı tarafından uygulayıcılara gönderildi.
Adalet Bakanlığı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Başkanlığı tarafından uygulayıcılara gönderilen kılavuzda; belirtilen hususların hassasiyetle ve özenle takip edilmesi, mağdurlara kırılganlık durumlarına uygun şekilde yaklaşım sergilenmesi ve adli süreçte ikincil örselenmelerine mahal verilmemesi istenildi. Bunun yanında adaletin hakkın hak sahibine tesliminin yanında, mağdurun gözyaşının silinmesi ve vicdanların teskin edilmesi ile tecelli edebileceği belirtilerek mağdurun, mazlumun ve güçsüzün adli süreçte gözetilerek hak ve hukuk temelinde korunması bir gereklilik olarak ifade edildi.
Kişisel Hassasiyetler Gözetilecek
Kişilerin mağduriyeti ve bireysel özellikleri öncelenerek hazırlanan kılavuzla birlikte, mağdurla temas halinde olan görevlilerin farklı suçlardan mağdur olan veya farklı bireysel özelliklere sahip olan mağdurlara yaklaşımda ortak bir tutum sergilenmesi amaçlanıyor.
Çocuklar, yaşlı ve engelli mağdurlar ile şiddet mağduru kadınlar gibi kırılgan grupların ihtiyaçları ve bu kişilere uygun tutum ve davranışlara işaret edilen kılavuzdan; hakim ve Cumhuriyet savcıları yanında avukatlar ile kolluk görevlileri ve sağlık çalışanları da istifade edebilecek.
Mağduriyetin layıkıyla anlaşılabilmesi için, mağdurun hisleri ve temel gereksinimleri yanında mağdurun beyanının alınması sürecinde yapılması / yapılmaması gereken davranışlara da kılavuzda işaret ediliyor.
Mağdura Yaklaşım : Ne yapın / Ne yapmayın
Mağdura anlayışlı ve güleryüzlü bir yaklaşım sergileyin.
Olayı bir vaka olarak değil, mağdur nezdindeki önem ve değeri mesabesinde bakın.
Aynı seviyede oturun ve göz teması kurun.
Mağdurun anlattıkları ile uyumlu jest ve mimikler kullanın.
Kişisel yorum yapmadan, eleştirmeden ve yargılamadan dinleyin.
Mağdurun öncelikle kaygı düzeyini düşürün, hislerini de dikkate alın.
Kendisini rahat ifade edebileceği uygun bir ortam sağlayın.
Rahat şekilde kendini ifade edebilmesi için zaman tanıyın.
Mağdurla iletişimde teknik hukuki tabirlerden ziyade yalın ve anlaşılabilir bir dil kullanın.
İşlenen suç nedeni ile farklı tavır ve davranışlar sergileyebileceğini unutmayın.
Mağdurun kendisinin suçlandığı algısına sebebiyet verebilecek davranış ve söylemlerden kaçının.
Çelişkili beyanları netleştirmeye çalışın. Bellek yanılsaması yaşayabileceğini unutmayın.
Gerekirse uzman desteğinden faydalanmasına olanak tanıyın.
Olayın açıklığa kavuşturulması için zorunlu değilse, mağdurun özel hayatına ilişkin sorular sormaktan kaçının.
Mağduru olumsuz etkileyecek, söylem ve davranışlardan kaçının.
Unutmayın ki Mağdur;
Duygu karmaşası yaşıyor olabilir.
Anlaşılamamaktan çekinebilir.
Karşılaştığı şiddetin devam edeceği kaygısın güdebilir.
İntikam hissi taşıyabilir.
Durumu olduğundan önemsiz görebilir.
Sorunu kendisinin çözmesi gerektiğine inanıyor olabilir.
Maruz kaldığı mağduriyetin nedeni olarak kendisini görebilir.
Kimsenin kendisine yardım edemeyeceği gibi düşünceler taşıyabilir.
Farklı nedenlerle bazı hususları eksik veya fazla anlatabilir
Ailesini koruma isteği taşıyabilir.
Her Kurum İçin Ayrı Bir Mağdura Yaklaşım Modeli
Kılavuzda suça maruz kalan kişilerin çoğunlukla ilk temas noktası olan kolluk görevlilerine ve Cumhuriyet savcılarına yönelik olarak, mağdurun temel ihtiyaçları, mağdurun ifadeye hazırlanması, dinlenilmesi, ifade sırası ve sonrasında görevlilerin dikkat etmesi gereken hususlar gibi başlıklara yer verildi.
Yine hakimler ve uzmanlar yanında sağlık personeli için de standart yaklaşımların sergilenmesi adına bu kurumlar ve kurumlarda görev yapan farklı meslek grupları özelinde karşılaşılabilecek spesifik durumlara da kılavuzda detaylı olarak değinildi.
Mağdura Yaklaşımda Yeni Bir Bakış Açısı
Mağdura, suça konu vakanın en önemli tanığı olması nedeni ile maddi gerçeğin ortaya çıkarılması sürecinin bir unsuru / aracı olmanın ötesinde; mağduriyetinin hissedildiğini gösteren, adli süreçte örselenmemesi için gayret eden, devletin; mağdurun, mazlumun yanında olduğunu gösteren yeni bir bakış açısının ortaya konulması öngörülüyor.
Mağdurlara Hizmet Sunan Görevlilerden ;
Dinledikleri kişinin suça maruz kalan bir mağdur olduğunun farkında olarak hassasiyetle ve sabırla kendilerini dinlemeleri
Mağdura adil, saygılı ve anlayışlı davranılması ve bunun gösterilmesi, kendisini doğru ifade edebilmesine olanak tanınması
Rahat olmadığı ve kendisini layıkı ile ifade edemedikleri görülmekte ise mutlaka uzman desteği alarak öncelikle kaygı düzeylerinin düşürülerek ifade alma süreçlerine geçilmesi
Bunun için gerekirse mağdura rahatlaması için fırsat verilmesi
Mağdura hakları yanında mağdur odaklı uygulamalar konusunda da bilgi verilmesi
Kaygı düzeyi yüksek olan mağdurlar için özel ortamların (Adli Görüşme Odaları) kullanılması ve mağdura uzman eşliğinde psiko-sosyal destek verilmesi
Adli Görüşme Odalarının mağdur odaklı dizayn edilen özel ortamlarından ihtiyaca binaen faydalanılması
Çocuk mağdurlara çocuk, yaşlı mağdurların yaşlılara uygun bir yaklaşım sergilenmesi ve klavuzdaki adımların takip edilmesi
Mağdurun etkili dinlenilmesi ile, adaletin konunun takipçisi olacağını hissetmesi ve inanması, adalete olan güveninin tahkim edilmesi
Mağdurların olaya ilişkin anlatımlarının ifade metnine eksiksiz şekilde dercedilmesi, mağdurun rahatlamasına fırsat verilerek olaya ilişkin bilgi ve görgüsünün ayrıntılı şekilde alınması çocuklar ile iletişim kurulurken yaş dönemleri ve o yaş dönemin özellikleri göz önüne alınarak uygun yöntemler kullanılması ve kılavuzda belirtilen yönergelerin takip edilmesi şiddet mağduru kadınlar ile yapılan görüşmelerde, mağdurun duygusal tepkilerinde dalgalanmalar olabileceğini öngörerek, mağdura kendini güvende hissettirecek, sakin ve destekleyici bir tutum sergilenmesi cinsel suç mağdurları ile yapılan görüşmelerde öncelikle bunun için oluşturulan özel merkez ve ortamların kullanılması, mağdurlara tek seferde sorulması lazım gelen tüm soruların yöneltilmesi ve ikincil örselenmelerine mahal verilmemesi, mağdura sürecin gizliliği ve mahremiyeti konusunda gereken hassasiyetin gösterileceğinin ihsas edilmesi,
Mağdur beyanı alınmasına karşın, kaygılı görülen ve adli süreçte desteklenmesi gereken mağdurların mutlaka Adli Destek Ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğüne yönlendirilmesi
Mağdura gereken hallerde soruşturma safahati hakkında bilgi verilerek devletin konuyu titizlikle takip ettiğinin gösterilmesi hususlarında hassasiyet göstermeleri isteniliyor.
Adli süreçte yanındayız, yalnız değilsin.
2019 yılında 7 pilot adliyede kurulan ve 2021 yılı Nisan ayı itibari ile sayısı 114 ye ulaşan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri Adalet Bakanlığının mağdur odaklı yaklaşım stratejisini ortaya koyuyor. Bu müdürlüklerin sayısının 2021 yılı Temmuz ayı itibari ile 150 ye ulaşması bekleniyor.
Adalet Bakanlığı bugüne kadar istihdam ettiği uzman psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı sayısını 2021 yılında % 50 oranında artırıyor. Yakın zamanda 400 yeni uzmanın daha mağdurlara hizmet etmek üzere adliyelerde göreve başlaması bekleniyor.
Müdürlükler bünyesindeki AGO sayısı da 105 a ulaştı. Sanıkla adli süreçte yüz yüze gelmemesi gerektiği değerlendirilen mağdurlara hizmet eden ve özel olarak tasarlanan adli görüşme odaları da mağdur odaklı bir uygulama olarak dünyaya örnek gösteriliyor.