Karşılıksız çek tespiti ve gecikme cezası
Karşılıksız çek konusu ülkemizde ticaret yapanları ve özellikle esnaflarımız karşılıksız çek konusunda mağdur edilmektedir.
Ticaret esnasında yapılan alım satım işlemlerinde ödeme yöntemi olarak kullanılan çeklerin karşılıksız çıkması (karşılıksız çek konusu) büyük mağduriyetlere yol açmaktadır. Karşılıksız çek alan esnaf ekonomik olarak zarar görürken, çeki veren kişi de çekin karşılıksız çıkmasının ardından oluşan hukuki süreç ile adliyelerde evrak işlemleri ile uğraşmakta hatta cezaevine girmektedir. Karşılıksız çek veren kişi cezaevine girdiği zaman ticaret yapması kısıtlanıyor ve çekleri ödeyecek parayı kazanma ihtimali de azalmış oluyor. Bu konu ile ilgili adalet.tv ailesi olarak yüzlerce mesaj aldık. Karşılıksız çekler ile ilgili yeni baştan, kapsamlı ve karşılıksız çek konusunda tarafların hepsini mutlu edecek, hukuki bir yapılandırılmaya gidilmesi gerekmektedir.
Madde 3 – (1) Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir.
(2) “Karşılıksızdır” işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılır.
(3) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için;
a) Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde,
1) Çek bedeli bin Türk Lirası veya üzerinde ise bin Türk Lirası,
2) Çek bedeli bin Türk Lirasının altında ise çek bedelini,
b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde,
1) Çek bedeli bin Türk Lirası veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı bin Türk Lirasına tamamlayacak bir miktarı,
2) Çek bedeli bin Türk Lirasının üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak bin Türk Lirasını, ödemekle yükümlüdür. Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir. Bu fıkradaki miktar, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan fiyat endekslerindeki yıllık değişmeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl ocak ayında belirlenir ve Resmî Gazete’de yayımlanır.
(4) Hamilin talepte bulunması hâlinde, karşılıksızdır işlemi; çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi hâlinde bu husus belirtilmek ve bu kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle yapılır. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilir. Hamilin imzalamaktan kaçınması hâlinde, karşılıksızdır işlemi yapılmaz.
Karşılıksız çek konusu ile ilgili 2-3 yılda bir yapılan mini düzenlemeler ile bu sorun köktün çözülmemekte, dönemsel iyileştirmeler ile geçiştirilmektedir. Uzman hukukçular, ticaret odalar, STK'lar ve diğer uzman kişiler bir araya gelerek karşılıksız çek konusunu yeni bir reform ile tamamen çözmesi kaçınılmazdır.