Cezaevlerinde mahkumlara hangi eğitim faaliyetleri veriliyor?
Ülkemizde ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutuklulara çeşitli eğitim faaliyetleri verilmektedir. Hükümlü ve tutukluların tahliye olduktan sonra sosyal hayata adapte olmalarını kolaylaştıracak onlarca eğitim ve öğretim faaliyeti bulunmaktadır.
Ülkemiz ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutuklulara verilen bazı eğitim faaliyetleri aşğıda belirtilmiştir.
a.Yetişkinler için 1. ve 2. Kademe Okur Yazarlık Kursları,
b.Yaygın Öğretim Kurumları Çalışmaları,
c.Örgün Öğretim Kurumları Çalışmaları,
d.Uzaktan Eğitim Çalışmaları,
e.Dini Gelişim ve Manevi Rehberlik Çalışmaları,
f.Kütüphane Faaliyetleri,
g.Mesleki ve Teknik Eğitim Çalışmaları,
h.Sosyal, Kültürel ve Sportif Faaliyetlerine yönelik çalışmalar yürütülmektedir.
1. Yetişkinler Okuma Yazma 1 ve 2'nci Kademe Kursları
Okuma yazmayı bilmeyen, ilkokulu bitirmemiş ve ilkokul diploması olmayan hükümlü ve tutukluların zorunlu olarak katıldığı kurslardır. Kurslar kurum öğretmenleri veya halk eğitim merkezlerinden gelen görevli sınıf öğretmenlerince açılır. Adalet Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) arasında yapılan 28 Kasım 2018 tarihli Protokol çerçevesinde ülkenin genel eğitim sistemi içerisindeki programlar uygulanarak diploma verilmektedir. Bu kademede eğitim alanlardan kayıt ücreti, kayıt yenileme ücreti vs. gibi her ne isim altında olursa olsun ücret alınmadığı gibi gerekli eğitim materyallerinin tamamı da ücretsiz temin edilmektedir. Bu çerçevede Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (89) 12 sayılı Tavsiye Kararının 8. bendinde yer alan “Özel güçlükleri olan tutuklu ve hükümlülere” uygun bir uygulama söz konusu olduğu biliniyor.
2. Yaygın Öğretim Kurumları Çalışmaları
Cezaevlerinde, açık öğretim ortaokulu, açık öğretim lisesi, açık öğretim fakültesi çalışmaları yürütülmekte olup, hükümlülerin kurumlarda katıldıkları sosyal kültürel faaliyetler ile mesleki ve teknik kurslarda kazandıkları bilgi ve beceriler, akademik öğretim çalışmalar ile desteklenmektedir. Böylece mahkumların bulundukları eğitim seviyesinin en az bir üst eğitim seviyesine çıkarak değişim ve gelişim süreçlerine katkı sağlanmaktadır.
3. Örgün Öğretim Kurumları Çalışmaları
Örgün yüksek öğretime devam ederken tutuklananlar ile ÖSYM tarafından gerçekleştirilen sınavlar sonucu örgün yüksek öğretim kurumlarını kazanan hükümlü ve tutuklulardan; açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar, cezaevleri ile aynı belediye veya büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan üniversitelere, ilgili kurumların idare ve gözlem kurulu kararı ile derslere katılmak suretiyle okullarına devam etmektedirler.
Örgün yüksek öğretim programlarını kazanan ya da devam eden hükümlü tutuklulardan kapalı ceza infaz kurumlarında bulunanlar ise, üniversite senatolarının derse devam mecburiyeti getirmemesi, yalnızca sınavlara katılarak eğitimlerine devam edebilmelerine olanak tanıması durumunda, sınavlara kurumlarda ve ilgili üniversitelerde katılabilme imkanları bulunmaktadır.
4. Uzaktan Eğitim Çalışmaları
Eğitim teknolojilerindeki hızla değişen gelişmeler, yaygın öğretim çalışmalarını daha nitelikli düzeye getirmek için, internet erişimli sanal sınıf uygulamaları kapsamında, bir bölümü yaygın öğretim, bir bölümü ise örgün öğretim hizmetlerini kapsayan farklı bir öğretim sisteminin oluşturulmasını gerekli kılmıştır. Video konferans sistemi ile kapalı devre ders anlatımları, internet erişimli ara sınav uygulamaları ile mahkumlar bulundukları cezaevlerinde, Bilgi İşlem Genel Müdürlüğünce hizmetlerine sunulmuş olan kullanıcı adı ve parolalarıyla, ilgili üniversitenin kurumlarımızca belirtilen sayfalarıyla sınırlı kalmak kaydıyla, memur nezaretinde eğitimlerine devam edebilmektedirler.
5. Dini Gelişim ve Manevi Rehberlik Çalışmaları
Gerek ulusal mevzuatımız gerekse uluslararası mevzuat istekli hükümlülere inandığı din ile ilgili eğitim ve iyileştirme hizmetlerinin verilmesini emretmektedir. Bu kapsamda ceza infaz kurumlarında yürütülen din hizmetleri Diyanet İşleri Başkanlığı ile yapılan 10.02.2011 tarihli protokol uyarınca il/ilçe müftülüğünden görevlendirilen fakülte veya yüksekokul mezunu vaiz veya din görevlisi tarafından sürdürülmektedir. Bu şartları taşıyan personel temin edilemediği takdirde il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinden din ve ahlak bilgisi dersi öğretmeni görevlendirilmektedir. Bu çerçevede cezaevi vaizi ve din ve ahlak bilgisi dersi öğretmenleri kurumlarda haftada 24 saate kadar mahkumlara din ve ahlak bilgisi dersi, dini konferans ve seminerler vermektedir.
Müslümanlık dışında dini inancı bulunan mahkumlar da mensup oldukları dinin yetkili bir temsilcisi ile görüşebilirler ve onlardan dini ve manevi yardım alabilirler. Bu uygulama da Avrupa Cezaevi Kurallarının 46. ve 47. maddesinde ve 5275 kanun 70. maddesi ile güvence altına alınarak; kişinin mensup olduğu dinin yetkilisi ile görüşme ve bu konudaki kitapları edinebilme hakkına uygunluk göstermektedir.
6. Kütüphane Faaliyetleri
Mahkumların kitaplardan ve okuma faaliyetlerinden daha etkin yararlanabilmesi için müdürlük teşkilatı olan cezaevlerinde kütüphane, müdürlük teşkilatı olmayan ceza infaz kurumlarında kitaplık oluşturulması sağlanmaktadır. Ayrıca kütüphanenin güncellenmesi ile ilgili çalışmalar; Genel Müdürlüğü, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve bağışlar ile desteklenmektedir.
Kütüphanelerde veya kitaplıklarda verilen derslere kaynaklık edecek kitapların yanı sıra olanaklar ölçüsünde hükümlülerin serbest zamanlarını değerlendirmelerini, okuma alışkanlığı edinmelerini ve kültür bakımından ufuklarını geliştirmelerini sağlayacak kitaplar da bulundurulur. Belirlenen programlar çerçevesinde mahkumlar kütüphaneye çıkma, araştırma yapma ve kütüphanede okuma programlarına katılma hakkına sahiptir.
7. Mesleki ve Teknik Eğitim Çalışmaları
Bireylerin çağın gereklerine uygun bilgi, beceri ve yeteneklere sahip olması sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınma için günümüzün en temel gerekliliklerindendir. Ülkelerin sosyal ve ekonomik gelişmişlik düzeylerini belirleyen faktörlerin başında mesleki ve teknik eğitim gelmektedir. Küresel gelişmelere uygun olarak planlanmış bir mesleki ve teknik eğitim insan odaklı kalkınmanın sağlanmasında etkin rol oynadığı biliniyor.
Bu nedenle mesleki ve teknik eğitim, ihtiyaç duyan herkesin erişimine açık olmalı, özellikle cezaevlerinde bulunan hükümlü ve tutuklulara ilgi ve yetenekleri doğrultusunda çağın şartlarına uygun bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazandırmalı, onların girişimcilik, ekip çalışması, karar verebilme, sorun çözebilme özelliklerini desteklemeli, hükümlü ve tutukluları değişen sosyal ve ekonomik koşullara uyum sağlayabilen dinamik bir yapıda yetiştirmeli ve geliştirmelidir.
Mahkumların, tahliye sonrasında geçimlerini sağlayabilecekleri bir meslek sahibi olabilmeleri için, kurumun fiziksel yapısı, hükümlü ve tutukluların ilgi ve yetenekleri doğrultusunda, milli eğitim müdürlüklerine bağlı halk eğitim merkezi müdürlükleri, mesleki eğitim merkezleri, işkur gibi kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları aracılığıyla kurslar açılması sağlanmaktadır Bu kursların nitelikli olarak gerçekleştirilebilmesi için, teknik alt yapı çalışmalarının yapılması, gerekli makine ve teçhizatın sağlanması büyük önem arz etmektedir. Mesleki eğitim atölyelerinin açılması için kurumlarımızca çeşitli projelerde yürütülmektedir.
8. Sosyal, Kültürel ve Sportif Faaliyetler
Cezaevlerinde mahkumlar üzerindeki fiziksel ve psikolojik olumsuz etkilerinin giderilebilmesi için, tiyatro, müzik, resim, folklor, el becerileri, spor karşılaşmaları, satranç ve dil kursları, konferans, konser gibi çeşitli sosyal kültürel çalışmalar düzenlenmektedir. mahkumlar bu çalışmalara dinleyici ya da izleyici olarak katılabilecekleri gibi, aktif görevler de alabilirler. Ayrıca, hükümlü ve tutuklular her cezaevlerinde yeterli miktarda bulunan kitle iletişim araçlarından yararlanabilirler.
Üzerinde önemle durulan sportif faaliyetler, fiziki koşullara göre voleybol, basketbol, futbol gibi takım oyunları veya masa tenisi, halter, badminton gibi kişisel çalışmalar şeklinde olabilmektedir. Gençlik ve Spor Bakanlığı ile yapılan Protokol çerçevesinde sportif faaliyetler düzenlenmekte, görevlendirilecek hakem ve antrenör tarafından, kurum personelinin bu alanda yetiştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Cezaevlerindeki sportif faaliyetler için gerekli malzemeler bu Protokol uyarınca Gençlik ve Spor Müdürlüklerince karşılanmaktadır. Ayrıca protokol çerçevesinde çeşitli projeler yapılmaktadır.
Ayda en az 1 kez çeşitli kurum ve kuruluşlar iş birliği ile konferans veya seminerler düzenlenmektedir. Bu etkinlikler, kurumların konferans ve tiyatro salonları veya uygun eğitim ortamlarında yapılmaktadır. Ayrıca açık cezaevlerinde bulunan hükümlülerin kurum dışında çeşitli kurum ve kuruluşlarla sportif müsabakalar yapmalarına imkân tanınmaktadır. Böylece toplumsal iletişim ve etkileşiminin güçlendirilmesine olanak sağlanmaktadır.