AYM Başkanı Arslan, Venedik Komisyonu 133. Genel Kurulu'nda konuştu
- "Anayasa şikâyetlerinin temel işlevi, bireylerin Anayasa ile güvence altına alınan haklarını korumaktır"
Anayasa Mahkemesi (AYM) Başkanı Zühtü Arslan, 2010 Anayasa değişikliğiyle bireysel başvuru mekanizmasının kabul edilmesinin, Türkiye'de anayasa yargısı alanında bir dönüm noktası olduğunu belirterek Anayasa şikâyetlerinin temel işlevi, bireylerin Anayasa ile güvence altına alınan haklarını korumaktır. dedi.
Arslan, çalışma ziyareti için geldiği İtalya'nın Venedik kentinde, Avrupa Konseyinin bir organı olan Venedik Komisyonu'nun Scuola Grande binasında yapılan 133. Genel Kurulu'na katılarak bir konuşma yaptı.
AYM'nin Türkiye'de başta bireylerin temel hak ve özgürlükleri olmak üzere, bu anayasal ilke ve değerlerin koruyucusu olduğunu belirten Arslan, 2010 Anayasa değişikliğiyle bireysel başvuru mekanizmasının kabul edilmesi, Türkiye'de anayasa yargısı alanında bir dönüm noktası olmuştur. Venedik Komisyonunun 'Anayasa Yargısına Bireysel Erişim Çalışması'nda vurgulandığı üzere, anayasa şikâyetlerinin temel işlevi, bireylerin Anayasa ile güvence altına alınan haklarını korumaktır. diye konuştu.
Arslan, AYM'nin anayasa şikâyetiyle birlikte bireysel hak ve özgürlüklerin korunmasına toplumsal ve siyasi çıkarlar karşısında belirli bir öncelik tanıyan hak eksenli bir yaklaşımı benimseme imkânı bulduğunu ifade ederek şöyle devam etti:
Özgürlüğün esas, kısıtlamanın ise istisna olduğu varsayımına dayanan hak eksenli yaklaşıma göre Anayasa, hak ve özgürlükler lehine yorumlanmalıdır. Hak eksenli yaklaşımı benimseyen Anayasa Mahkemesi toplumun farklı kesimlerinin hukuki meselelerini çözüme kavuşturan çok sayıda ihlal kararı vermiştir. Bunlar arasında internete erişimin engellenmesi, kadının evlenmeden önceki soyadını kullanmasının yasaklanması, başörtüsü yasağı, milletvekillerinin tutuklanması, gazetecilerin hapsedilmesi vb. meselelere ilişkin kararlar yer almaktadır.
Başkan Arslan, Anayasa'nın 148. maddesinde açıkça Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne atıfta bulunulduğundan AYM'nin şikayetleri karara bağlarken Strazburg Mahkemesinin içtihadını dikkate aldığını ve Venedik Komisyonunun rapor ve görüşlerinin de mahkemenin içtihadına önemli katkı sağladığını söyledi.
Karşılaştıkları tüm zorluklara rağmen edindikleri 10 yıllık tecrübe ışığında AYM'ye bireysel başvuru yolunun Strazburg Mahkemesine başvuruda bulunmadan önce tüketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu olduğunu ortaya koyduğunu dile getiren Arslan, Bu bağlamda Anayasa Mahkemesi, anayasal şikâyet mekanizmasını hayata geçirerek belirlediği iki temel hedefi gerçekleştirmiştir. İlk hedef, bireysel hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine yönelik standartların yükseltilmesiydi. İkinci ve uygulamaya yönelik hedef ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) nezdinde Türkiye aleyhine açılacak davaların ve verilecek ihlal kararlarının sayısını düşürmekti. değerlendirmesinde bulundu.
Arslan, AİHM'in önünde 47 ülkeden yapılan toplam 75 bin adet derdest başvuru, AYM'nin önünde ise 100 bine yakın derdest dosya olduğunu aktararak şu ifadeleri kullandı:
Bu iş yükü sorununu çözmek adına AYM, iki etkili yöntem uygulamaya başlamıştır. İlk olarak Mahkeme, kabul edilemez başvuruların filtreleme yöntemiyle ayrılmasını sağlayan çok etkili bir sistem kurmuştur. İkinci olarak ise Mahkeme, AİHM'in uygulaması doğrultusunda, kitlesel ve mükerrer ihlallere yola açan sistematik ve yapısal sorunlar içeren başvurular bakımından 'pilot karar usulünü' uygulamıştır.
Arslan, Anayasa Mahkemesinin, verdiği tüm kararlar aracılığıyla bireysel başvuru sistemini Avrupa Konseyi bünyesindeki iyi uygulama örneklerinden biri olarak devam etmesini sağlama gayreti içerisinde olduklarını belirterek şunları söyledi:
Gayet açık ki bireysel başvuru sisteminin başarısı, Avrupa Konseyi’nin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü şeklindeki temel yapı taşlarının korunması için oldukça önemlidir. Avrupa Konseyinin kurucu üyesi olan Türkiye, Anayasa’da mündemiç olan bu temel değerlere sıkı sıkıya bağlıdır. Türk Anayasa Mahkemesi de bu anayasal değerleri kararlı bir şekilde korumaya devam edecektir.
Bu arada, Başkan Arslan genel kuruldaki temasları sırasında görüştüğü Venedik Komisyonu Başkanı Claire Bazy Malaurie'ye AYM tabağından takdim etti.