AİHM'nin ülkemiz ile ilgili verdiği kararlar

Adalet Bakanlığımız resmi sitesinden AİHM'ni ülkemizi ilgilendiren kararlarını yayınlandı. Bu kararları dizi halinde yayınlayacağız. Bu yazımızda Adalet Bakanlığımızın konuya ilişkin ön yazısını yayınlıyoruz.
"Ülkemiz Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) bireysel başvuru hakkını 28
Ocak 1987 tarihinde tanımıştır. Bu tarihten itibaren AİHM’e Devletimiz aleyhine yapılan
başvurulara ilişkin Hükümet savunmalarının hazırlanması, sunulması ve ilgili diğer görevler Dışişleri Bakanlığımız tarafından yürütülmekteydi.
26 Ağustos 2011 tarihli ve 650 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Bakanlığımız
Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü bünyesinde AİHM’e Hükümet
savunmalarının hazırlanması, AİHM kararlarının icrasının takibi ve insan hakları ile ilgili
diğer görevleri yürütmek üzere İnsan Hakları Daire Başkanlığı kurulmuştur. İnsan Hakları
Dairesi Başkanlığı, 25 Ağustos 2017 tarihli ve 694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Bakanlık ana hizmet birimi olarak yeniden teşkilatlandırılmış ve akabinde 10 Temmuz 2018 tarihli ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile de aynı görevler Başkanlığımıza tevdi
edilmiştir.

Bu kapsamda Adalet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı arasında yapılan protokol
uyarınca 1 Mart 2012 tarihinden itibaren Ülkemizin dış politikasını ilgilendirenler dışında AİHM’e yapılan başvurulara ilişkin Hükümet savunmalarının hazırlanması, AİHM kararlarının icra edilmesi ve insan hakları ile ilgili diğer görevler Başkanlığımız tarafından yürütülmektedir. Uygulamada AİHM’e yapılan başvuruların tamamına yakını Başkanlığımız uhdesinde takip edilmektedir.

Bilindiği üzere AİHM, çoğu zaman ihlal kararları ile kamuoyunun ilgisini çekmekte
ve gündeme gelmektedir. Hâlbuki AİHM’e yapılan çok sayıda başvurudan ve ihlal
bulunmadığına ya da kabuledilemez bulunarak başvurunun reddine ilişkin verilen kararlardan
kamuoyu ve araştırmacılar çoğu zaman haberdar olamamaktadır. Bu nedenle gerek AİHM konusunda, gerekse de ülkemiz hukuk sisteminin AİHM ve Avrupa standartlarıyla karşılaştırılmasında resmin tamamı görülememektedir. Bu nedenle sağlıklı bir değerlendirme yapabilmesi için başvuru sayısından karar sayısına kadar tüm istatistikler ile kabuledilemezlik, ihlal ve ihlal bulunmadığına dair kararlar gerekçeleriyle birlikte ve birbütün olarak dikkate alınmalıdır. Sözgelimi Bakanlığımızın Hükümet savunmalarını hazırlama görevini üstlendiği 2012
yılından 2019 yılı sonuna kadar AİHM ülkemiz hakkında toplam 71.257 başvuruyu
sonuçlandırmıştır. Buna karŞın yine aynı dönemde AİHM tarafından sadece 820 başvurudaihlal kararı verilmiştir. İhlal kararlarının sonuçlandırılan başvuru sayısına oranına bakıldığında ise başvuruların sadece % 1,09 unda ihlal verildiği görülmektedir. Yine sadece
2019 yılı baz alındığında da söz konusu oranın hem ülkemiz, hem de Avrupa Konseyine üye 47 ülke açısından % 1,9 olduğu görülmektedir. Yine Sözleşmenin 6. Maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkına ilişkin istatistiklere bakıldığında AİHM, kurulduğu 1959 yılından itibaren tüm ülkeler hakkında verdiği kararların % 40’nda adil yargılanma hakkının (makul sürede yargılanma hakkı ile
mahkeme kararlarının yerine getirilmemesi dahil) ihlal edildiğine karar vermiştir. Söz konusu 2/37 oran Fransa açısından % 60, İtalya açısından % 56, Almanya açısından % 48, İngiltere
açısından % 25 ve ülkemiz açısından ise % 31’dir.
Belirtilen nedenlerle hem AİHM kararları hem de ülkemiz hukuk sisteminin AİHM ve
Avrupa standartlarıyla karşılaştırılmasında sağlıklı değerlendirilebilmesine katkıda
bulunabilmek amacıyla Ülkemizle ilgili olarak verilen ihlal bulunmadığı veya kabul
edilemezlik kararıyla sonuçlanan bazı başvurulara ilişkin bir çalışma yaptık. İhlal kararlarına ise çalışmada yer verilmemiştir.
Çalışmamızda çok sayıdaki başvurudan bir kısmı Sözleşme ve tarafı olduğumuz eki protokollerdeki haklara göre tasnif edilmiştir. Her hakkın altında yer verdiğimiz kararlar da içeriğine göre başlıklandırılmıştır.
AİHM’in Ülkemiz ile ilgili başvurularda vermiş olduğu İngilizce ve Fransızca
kararların tamamı Başkanlığımızca tercüme edilmekte ve AİHM’in resmi sitesi hudoc echr coe int adresinde yayımlanmaktadır. Çalışmada yer verdiğimiz kararların orijinal
içeriğine veya Türkçe tercümesine kolaylıkla ulaşılabilmesi amacıyla kararların linkleri de
dipnot olarak belirtilmiştir. Çalışmamızın kamuoyunun ve araştırmacıların doğru
bilgilendirilmesine katkı sağlamasını temenni ediyoruz." denildi.
Sıradaki yazımızda AİHM'nin verdiği ilk kararı yayınlayacağız.