Açık cezaevine ayrılma hakkı olmayan hükümlü denetime ayrılabilir mi?

AÇIK CEZA İNFAZ KURUMUNA AYRILAMAYAN HÜKÜMLÜ DENETİMLİ SERBESTLİĞE AYRILABİLİR.
İnfaz yasasında bilindiği üzere Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkum olanlar ile ikinci defa mükerrir olanlar ve koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hariç olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkum olanlar ile taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkum olanlar cezalarını açık ceza infaz kurumunda diğer suçlar kapalı ceza infaz kurumlarında infaz etmektedir.

İnfaz süreci, kapalı, açık ve kalan cezasını denetimli serbestlik ile infaz etme olarak devam etmektedir. Ancak 7242 sayılı kanun ile 5275 sayılı kanuna eklenen geçici 6. Madde açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan özellikle organize suçların normalde açık ceza infaz kurumuna ayrılması son bir iken 30 Mart 2020 tarihi öncesi olanlar için 3 yıl denetim hakkı vermiştir.

Dolayısıyla kapalı, açık, denetimli serbestlik ile ceza infaz etme süreci kapalı ve denetimli serbestlik olarak uygulanmaya başlamıştır. Doğal olarak açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartı taşımadan hükümlü kalan cezasını son 3 yıl kala denetimli serbestlik ile infaz edebilecektir.

Yargıtayın vermiş olduğu içtihat metni bu olayı genişleterek, açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan, ayrılma şartı taşımayan hükümlüler 30 Mart 2020 tarihi öncesi suçlar suçuna göre 3 yıl veya 1 yıl olarak cezasını denetimli serbestlik ile infaz edebileceğine karar vermiştir. Terör ve örgütlü suçlarda kapalı kurumun olduğu yerde  açık ceza infaz kurumu bulunması sebebiyle açık ceza infaz kurumuna   ayrılmadan son bir yıl kala kapalıdan denetimli serbestliğe ayrılabilmekteydi, bu içtihat metni ile açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan herkes kapalı ceza infaz kurumundan denetimli serbestliğe ayrılabilecektir.

Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılamayacak hükümlüler:
Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma Yönetmeliğin; 8. maddesi:
(1) Kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerden;
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar,
b) Haklarında ikinci defa tekerrür hükümleri uygulananlar,
c) (Değişik: Resmi Gazete 29987) Haklarında iyi hal kararı verilse bile, 5275 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinde sayılan eylemlerden dolayı toplam beş ve daha fazla hücreye koyma cezası alıp, son hücreye koyma cezasının kaldırılması üzerinden bir yıl geçmemiş olanlar,
ç) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, 6 ncı maddenin ikinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri dışında kalanlar, açık kurumlara ayrılamaz.

(2) Ayrıca;
a) Koşullu salıverilme kararı geri alınanların, geri alınan cezalarının tamamı, 
b) Denetimli serbestlik tedbirinin ihlali sonucunda, koşullu salıverilme tarihine kadar olan sürenin tamamı, 

c) Çocuk eğitimevleri hariç, kapalı kurumlardan firar edenler ile açık kurumlardan ikinci kez firar etmiş olanların, firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamı, 
ç) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince verilen hapsen tazyik veya tazyik hapisleri dışında, diğer kanunlarda düzenlenen tazyik, disiplin veya zorlama hapislerinin tamamı, kapalı kurumlarda infaz edilir. Diğer cezalar, Yönetmelikte aranan koşulların bulunması halinde açık kurumlarda infaz edilebilir.

(3) Kapalı kurumda hükümlü olup;
a) İşlediği iddia olunan başka bir suçtan dolayı haklarında 04 Aralık 2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 100 üncü maddesine göre tutuklama kararı verilenler,
b) Yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel yetenekleri bakımından çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları idare ve gözlem kurulu kararıyla saptananlar, bu durumları devam ettiği sürece açık kurumlara ayrılamaz.

Bu gerekçeler ile birlikte koşullu salıverilme tarihi olan hükümlüler (2. Kez Mükerrir, ŞTGA ve sırada infaz edilmeyi bekleyen tutuklama kararı olanlar hariç) 30 Mart 2020 tarihi öncesi suçlardan hükümlü olanların içtihat metninin 4. Maddesi gereğince  açık ceza infaz kurumuna ayrılmadan koşullu salıverilme tarihine son 3 yıl veya 1 yıl kala kalan cezalarını denetimli serbestlik ile infaz edebileceği yönünde karar verilmiştir.

İnfaz yasası sürekli olarak değişmesi hükümlülerin müddetname tanzimi, cezalarının infazı, açık ceza infaz kurumuna ayrılma ve kalan cezasını denetimli serbestlik ile infaz etme  git gide karmaşık bir hale geldiği, cezalarının infazında infaz etme sıralamasının tam olarak belli olmaması özellikle  infaz savcıları, ceza infaz kurumu infaz büro görevlileri ve kurulu nasıl ne şekilde karar vereceğini bilemez hale geldi, kanun, yönetmeliğin dışında içtihat ve emsal kararlar karar vermede ve uygulamada sorunları da beraberinde getirmektedir. Adalet Bakanlığı’nın bu karmaşıklığı düzeltmede tek yetkili olduğu, uygulama birliği açısından tüm infaz savcılıkları ve ceza infaz kurumlarına görüş belirtmesi gerekmekte farklı uygulamaların ve hak kayıplarının da önüne geçmesine engel olmasına yardımcı olacaktır. 

İçtihat metni: Yargıtay 1. Ceza Dairesi'nin 2023/1960 E, 2023/1792 K sayılı içtihat metni.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti yapma veya sağlama ve hükümlü veya tutuklunun kaçması suçlarından hükümlü ... ...'ın cezasının infazı sırasında, açık ceza infaz kurumuna ayrılma talebinin daha önce açık ceza infaz kurumundan iki kez firar etmesi sebebiyle reddine dair Ümraniye T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İdare ve Gözlem Kurulu Başkanlığının 03 Ağustos 2021 tarihli ve 2021/5082 sayılı kararına karşı yapılan şikayetin reddine ilişkin ... 2. İnfaz Hâkimliğinin, 16 Eylül 2021 tarihli ve 2021/7318 Esas, 2021/7839 Karar sayılı kararına yönelik itirazın hükümlü hakkında iyi halli olup olmadığı hususunda değerlendirme yapılması gerektiğinden bahisle kabulüne dair mercii ... 1. Ağır Ceza Mahkemesinin, 21 Ekim 2021 tarihli ve 2021/2673 değişik iş sayılı kararı ile ilgili olarak;
Adalet Bakanlığının, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309 uncu maddesinin birinci fıkrası uyarınca, 09 Aralık 2022 tarihli ve ... Kyb sayılı evrakı ile kanun yararına bozma istemine istinaden düzenlenen, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, 15 Şubat 2023 tarihli ve 2022/158255 sayılı Tebliğnamesi ile dava dosyası Daireye gönderilmekle, gereği düşünüldü;

İstem: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, 15 Şubat 2023 tarihli ve 2022/158255 sayılı kanun yararına bozma isteminin; “Hükümlü hakkında 15 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 sayılı Kanun'un 52 nci maddesi ile 5275 sayılı Kanun'un Geçici 6 ncı maddesi kapsamında iyi hal kararı bulunmadığı, hükümlünün iyi hal süre ve şartlarını taşıyıp taşımadığının değerlendirilmesinin gerektiği gerekçesiyle itirazın kabulüne karar verilmiş ise de;

15 Nisan 2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 46 ncı maddesi ile değişik 5275 sayılı Kanun'un 105/A maddesinde, "(1)Hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla, açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi hâlli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilebilir.

2) Açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındaki bir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan veya bu nedenle kapalı ceza infaz kurumuna geri gönderilen iyi hâlli hükümlüler, diğer şartları da taşımaları hâlinde, birinci fıkrada düzenlenen infaz usulünden yararlanabilirler” şeklinde yer alan düzenlemeye göre,
Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak koşulu ile infazı mümkün olan cezanın bahsi geçen usulde infazı için, objektif şartlardan;

1- Açık ceza infaz kurumunda bulunma veya açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları taşımakla birlikte iradesi dışında kapalı ceza infaz kurumunda bulunma,
2- Koşullu salıverilme tarihine 1 yıl veya daha az sürenin kalması,
Subjektif şartlardan;
3- İyi halli olma
4- Hükümlün talep etmesi, koşullarının birlikte gerçekleşmesinin gerektiği,
Yukarıda sayılan objektif şartlardan Açık Ceza İnfaz Kurumunda bulunma şartının ise, mahkum olunan cezanın doğrudan açık ceza infaz kurumunda infazı dışında yerine getirilebilmesi için Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinde belirtilen koşulların gerçekleşmesi gerektiği, nitekim adı geçen yönetmelikte hükümlülerin hangi hal ve durumlarda, ne şekilde karar verilmek suretiyle açık ceza infaz kurumuna ayrılıp ayrılamayacağının ayrıntılı olarak düzenlendiği hususları birlikte gözetildiğinde,

Hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılmaksızın, ya da ayrılma şartlarını taşımakla birlikte talep etmemesi nedeniyle kapalı ceza infaz kurumunda bulunma durumu hariç, diğer şartlar yerine gelmiş olsa dahi, cezasının infazının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına karar verilmesinin mümkün olmadığı esas kural olmakla beraber;
7242 sayılı Kanun'un 52 nci maddesi ile değişik 5275 sayılı Kanun'un Geçici 6 ncı maddesinin bir ve üçüncü fıkralarında;

"(1) 30 Mart 2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından; 26 Eylül 2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d), işkence suçu (madde 94 ve 95), eziyet suçu (madde 96),

Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138), uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere, 105/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan “bir yıl”lık süre, “üç yıl” olarak uygulanır. (3) Birinci ve ikinci fıkra hükümleri, iyi hâlli olmak koşuluyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler hakkında da uygulanır" şeklinde yapılan düzenleme ile yukarıda belirtilen usulün uygulanmasına istisna getirildiği, Buna göre, 30 Mart 2020 tarihinden önce işlenen suçlardan mahkum olunan cezaların denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaz edilebilmesi için;

1- Mahkum olunan cezaya esas suçun 5275 sayılı Kanun'un geçici 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında sayılan suçlar dışındaki suçlardan olması,
2- Koşullu salıverilme tarihine 3 yıl veya daha az sürenin kalması,
Subjektif şartlardan;
3-İyi halli olma
4-Hükümlün talep etmesi koşullarının gerçekleşmesinin gerekli ve yeterli olduğu, hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılması ya da ayrılma şartlarını taşımasının gerekmediği, zira; anılan Kanun'un geçici 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında, bahsi geçen maddenin birinci fıkra hükümlerinin, madde metninde istisna olarak belirtilen suçlar dışındaki suçlardan kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler hakkında da uygulanacağının belirtildiği,

Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin, "Açık kuruma ayrılamayacak hükümlüler" başlıklı 8/1-2-c maddesinde, "Kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerden;..c) Çocuk eğitimevleri hariç, kapalı kurumlardan firar edenler ile açık kurumlardan ikinci kez firar etmiş olanların, firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamı...kapalı kurumlarda infaz edilir." şeklindeki düzenlemeye nazaran,

Somut olayda, hükümlünün iki kez firar eylemi olduğundan bahisle açığa ayrılma talebinin reddine dair ... T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü İdare ve Gözlem Kurulu Başkanlığının 03 Ağustos 2021 tarihli kararının verildiği, 7242 sayılı Kanunla değiştirilen 5275 sayılı Kanun'un geçici 6 ncı maddesinde kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün de iyi hal ve süre şartlarını taşıması halinde denetimli serbestlik infaz rejiminden faydalanabileceğinin düzenlendiği ancak hükümlünün uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçundan da mahkum olduğu ayrıca cezasının infazı sırasında, bulunduğu Gölpazarı Açık Ceza İnfaz Kurumundan 05 Temmuz 2017 tarihinde ve ... Açık Ceza İnfaz Kurumundan 14 Aralık 2017 tarihinde olmak üzere iki kez firar ettiği anlaşılan hükümlünün mevcut durumda açık ceza infaz kurumuna da ayrılamayacağı gözetilmeksizin, itirazın belirtilen nedenlerle reddine karar verilmesi yerine, yazılı şekilde kabulüne karar verilmesinde isabet görülmemiştir.”
Şeklindeki gerekçeye dayandığı anlaşılmıştır.

Gerekçe: 1. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309 ncu maddesinin, (1), (2) ve (3) ncü fıkraları;

(1) Hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümde hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini, yasal nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir.

(2) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, bu nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargıtayın ilgili ceza dairesine verir.
(3) Yargıtayın ceza dairesi ileri sürülen nedenleri yerinde görürse, karar veya hükmü kanun yararına bozar.

2. 7242 sayılı Kanun'un 52 nci maddesi ile değişik 5275 sayılı Kanun'un geçici 6 ncı maddesinin (1) ve (3) ncü fıkraları;

(1) 30 Mart 2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından; 26 Eylül 2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d), işkence suçu (madde 94 ve 95), eziyet suçu (madde 96), cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138), uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 12.04.1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere, 105/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan “bir yıl”lık süre, “üç yıl” olarak uygulanır.

(3) Birinci ve ikinci fıkra hükümleri, iyi hâlli olmak koşuluyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler hakkında da uygulanır.

3. Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 8 nci maddesinin ikinci fıkra (c) bendi; Çocuk eğitimevleri hariç, kapalı kurumlardan firar edenler ile açık kurumlardan ikinci kez firar etmiş olanların, firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamı kapalı kurumlarda infaz edilir. Diğer cezalar, Yönetmelikte aranan koşulların bulunması halinde açık kurumlarda infaz edilebilir.
Şeklinde düzenlenmiştir.

4. Kapalı kurumdan firar edenler ile açık kurumlardan ikinci kez firar etmiş olanların firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ile koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamının kapalı kurumda infaz edilmesi gerekmekte ve açık ceza infaz kurumuna ayrılma hakkı bulunmamakta ise de, 15 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 sayılı Kanun'un 52 nci maddesi ile 5275 sayılı Kanun'un geçici 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrasına göre,

“30 Mart 2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından” denetimli serbestlik tedbirinin iyi hâlli olmak koşuluyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler hakkında da uygulanmasına imkan sağlandığından, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz usulünden yararlanabilmek için açık ceza infaz kurumunda bulunma ya da açık ceza infaz kurumuna ayrılmaya hak kazanma şartı aranmaksızın, açık ceza infaz kurumuna ayrılması mümkün olmayan bu hükümlülerde denetimli serbestlikten yararlanabilir, eğer hükümlünün infaza konu cezaları geçici 6 ncı maddenin birinci fıkrasında sayılan istisna suçlardan değil ise 3 yıl süreyle eğer istisna suçlardan ise 1 yıl süreyle denetimli serbestlikten yararlanma hakları bulunmaktadır.

5. Somut olayda; uyuşturucu madde ticareti yapma veya sağlama, hükümlü veya tutuklunun kaçması suçlarından verilen ve kesinleşen cezalarının infazı sırasında hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılma talebinin, ... T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İdare ve Gözlem Kurulu Başkanlığının 03 Ağustos 2021 tarihli ve 2021/5082 sayılı kararı ile hükümlünün daha önce açık ceza infaz kurumundan iki kez firar ettiğinden açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartlarının oluşmadığı gerekçesiyle reddine karar verildiği, bu red kararına karşı hükümlünün yaptığı şikayetin İnfaz Hakimliği tarafından reddine karar verildiği, hükümlünün İnfaz Hakimliğinin kararına karşı yaptığı itirazın ise itiraz merciince hükümlünün iyi halli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapılması gerektiğinden bahisle kabulüne karar verildiği anlaşılmaktadır.

6. Hükümlünün infaza konu cezaları arasında uyuşturucu madde ticareti yapma veya sağlama suçundan verilen hapis cezasının bulunması, uyuşturucu madde ticareti yapma veya sağlama suçunun 5275 sayılı Kanunun geçici 6 ncı maddesinde sayılan istisna suçlardan olması nedeniyle hükümlünün denetimli serbestlikten ancak bir yıl süreyle yararlanabilme hakkı olduğu, koşullu salıverilme tarihi 22 Şubat 2023 olan hükümlünün talep tarihi itibariyle koşullu salıverilmesine bir yıldan fazla süre olması nedeniyle talep tarihi itibariyle denetimli serbestlikten yararlanma hakkı bulunmadığı gibi cezasının infazı sırasında bulunduğu açık ceza infaz kurumundan iki kez firar eden hükümlünün açık ceza infaz kurumuna da ayrılamayacağı gözetilmeksizin, hükümlünün itirazının reddi yerine kabulüne dair itiraz merciince verilen karar Kanun’a yakırı olup kanun yararına bozma talebi yerinde görülmüştür.

Karar: 1. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kanun yararına bozma isteminin KABULÜNE,

2. ... 1. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 21 Ekim 2021 tarihli ve 2021/2673 değişik iş sayılı kararın 5271 sayılı Kanun’un 309 uncu maddesinin üçüncü fıkrası gereği, oy birliğiyle KANUN YARARINA BOZULMASINA,
Dava dosyasının, Mahkemesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 07 Nisan 2023 tarihinde karar verildi.
adalet.tv / analiz